ตำนานเมืองโยนกเชียงแสน
ตำนานฝ่ายลาว ได้เล่าไว้ว่า
ท้าวฮุ่งนั้น เป็นลูกของขุนจอมธรรม แห่งเมืองสวนตาล (เมืองนาคอง)ตำนานเมืองพระเยา
(พงศาวดรเมืองเงินยางเชียงแสน) ฝ่ายไทยว่า ขุนเจือง คือเป็นลูกขุนจอมธรรม
เกิดที่เมืองพะเยา ต่อมาได้ครองเมืองพะเยา
สรุปแล้ว
ท้าวฮุ่งหรือขุนเจียงนี้น่าจะเป็นคนเดียวกัน เป็นลูกของขุนจอมธรรม
ประเด็นสำคัญอยู่ตรง บริเวณเมืองสวนตาลหรือเมืองนาคอง
นั้นเป็นบริเวณเดียวกับเมืองพะเยา หรือไม่ เรื่องของท้าวฮุ่งหรือขุนเจืองนั้นในตำนานว่ามีถิ่นฐานตั้งแต่เมืองเงินยาง
เชียงแสน ถึงเมืองพะเยา คือบริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำกกของเชียงราย – พะเยา ซึ่งเรียกกันว่า โยนก
โดยมีลำน้ำแม่กกเชื่อมต่อกับแม่น้ำโขง
และมีบริเวณต่อเนื่องไปในดินแดนบางส่วนของเมียนม่าร์และลาว
บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำปิง
ของเชียงใหม่ – ลำพูน
นั้นมีพื้นที่เก่าแก่คือเมืองหริภุญชัย (ลำพูน) ตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 13 (หลัง พ.ศ.1200) แคว้นละโว้ได้ขยายอิทธิพลขึ้นมาถึงบริเวณนี้ทำให้มีการพัฒนาบ้านเมืองขึ้นก่อนดินแดนของโยนกในตำนานสิงหนวัติ
นั้น กล่าวว่าดินแดนของโยนกนั้นเดิมเป็นดินแดนของสุวรรณโคมดำ
แต่ทิ้งร้างไปต่อเมื่อสิงหนวัติกุมารนำไพร่พลจากนครไทยเทศมาสร้างเมืองใหม่
ขึ้นตรงที่แห่งนี้ แล้ว จึงให้ชื่อว่า นาคพันธ์สิงหนวัตินคร
ภายหลังเมืองนี้ได้เปลี่ยนเป็น โยกนนครไชยบุรี ราชธานีศรี ช้างแล่น (เป็นเมื่อเอกหลวงของอาณาจักรช้างร้อง)
ในที่สุดมีการเปลี่ยนชื่ออีกเป็น เชียงแสน
ส่วนพลเมืองที่อยู่เมืองนี้เรียกตนเองว่า ยวนหรือชาวยวน
คำว่า ยวน
นั้นจึงเป็นชื่อที่ใช้เรียกคนไทยมาแต่ดึกดำบรรพ์แล้ว และพม่าก็เรียกว่า
ดินแดนตะวันออกของแม่น้ำสาละวิน ว่า ยวน เช่นเดียวกัน แต่เรียกชาวเชียงใหม่ว่า ยูน
ซึ่งคนไทย เข้าใจว่าเพี้ยนมาจาก ไตยนหรือไท-ยวน (ยูนในภาษาพม่าแปลว่า
ข้าหรือทาสว่า ยูน และเรียกตัวเองให้สุภาพว่า ยูนโนก แปลว่า
ทาสผู้ต่ำต้อยและเรียกผู้ที่พูดด้วยว่า ขิ่นพญาแปลว่า ท่านนาย...
(จากเรื่องความเป็นมาของคำสยามฯ ของจิตร
ภูมิศักดิ์)
ดังนั้น
ดินแดนของโยนกในสมัยโบราณจึงเป็นถิ่นฐานของพวกยวน คืออยู่บริเวณที่ราบลุ่มจังหวัด
เมืองเชียงรายกับจังหวัดพะเยา และบริเวณโดยรอบ ซึ่งมีภูเขาขนาบตามแนวทิศเหนือ –
ใต้ จึงเป็นแหล่งกำเนิดของลำน้ำที่ไหลมาจากภูเขา (ดอย)
ซึ่งไหลมาจากทิศตะวันตกลงแม่น้ำโขง ที่อยู่ทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ
ทำให้บริเวณนี้มีแม่น้ำสำคัญ คือ แม่น้ำกก แม่น้ำแม่ลาว แม่น้ำแม่อิง
ทำให้เกิดที่ราบลุ่มสำคัญที่ตั้งถิ่นฐานของโยนกโบราณ ซึ่งมีเมือง (เวียง)
อยู่ตามที่ราบลุ่มแม่น้ำดังกล่าวมากมาย
ถือว่าเป็นกลุ่มคนที่น่าจะสืบเนื่องมาจากตำนานเรื่องท้าวฮุง (ขุนเจือง) ดังกล่าว
ที่ราบลุ่มแม่น้ำนั้นมีดังนี้
ที่ราบลุ่มแม่น้ำแม่จัน
เป็นบริเวณที่มีความอุดมสมบูรณ์ ที่สุดในเขตเชียงราย เนื่องจากมี
ลำน้ำแม่จันลำน้ำแม่คำ ลำน้ำแม่สาย ลำน้ำรวก ซึ่งไหลลงแม่น้ำโขง
ที่ราบกลุ่มนี้มีเมืองเชียงแสน เป็นเมืองสำคัญ โดยมีเมืองเล็ก (เวียง) หลายแห่ง
เช่น เวียงหนองล่ม เวียงมโยรา เวียงแก้ว เวียงสีทวง และเวียงพาน
ที่ราบลุ่มแม่น้ำแม่กก
เป็นบริเวณที่มีแม่น้ำแม่กกไหลมาจากภูเขาที่อยู่ในรัฐฉานของเมียนม่าร์และภูเขาในอำเภอฝาง
จังหวัดเชียงใหม่ โดยไหลผ่านช่องเขาแคบ ๆ ไปทางทิศตะวันออกเฉียงใต้
ผ่านเขตจังหวัดเชียงราย ไปลงแม่น้ำโขงที่ สบ-กก (อยู่ใต้เชียงแสน)
โดยมีเมืองเชียงรายเป็นเมืองสำคัญ และมีเมือง (เวียง) ไม่ต่ำกว่า 11 แห่ง
ที่ราบลุ่มแม่น้ำแม่ลาว เป็นบริเวณที่ตั้งอยู่ระหว่างเขาดอยเวียงผา
ด้านตะวันตกติดกับภูเขาดอยหลวงทางทิศตะวันออก (อำเภอวังเหนือ จังหวัดลำปาง)
เป็นที่ราบที่อยู่ในหุบเขาแคบ ๆ โดยมีแม่น้ำแม่ลาว
ซึ่งเกิดจากภูเขาไหลจากทิศใต้ขึ้นไปทางทิศเหนือ ผ่านเวียงป่าเป้า
(อำเภอเวียงป่าเป้า จ.เชียงราย) ผ่านช่องเขาสูง (อำเภอแม่สรวย จังหวัดเชียงราย)
แล้วไหลไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือผ่านที่ราบในจังหวัดเชียงราย
ไหลลงไปรวมกับแม่น้ำกกลงแม่น้ำโขง บริเวณนี้มีเมือง (เวียง) ตั้งอยู่มากมาย เช่น
เวียงกาหลง เวียงป่าเปา เวียงแม่สาย เวียงไชยเป็ต้น โดยเฉพาะเวียงกาหลงนั้น
พบว่าเป็นแหล่งเครื่องปั้นดินเผา ที่เกิดจากเตาเวียงกาหลงด้วย
ที่ราบลุ่มแม่น้ำแม่อิง
เป็นบริเวณที่ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของจังหวัดเชียงราย อยู่รอบดอยหลักล้านกับดอยอีอ้วน
ระหว่างดอยหลวงด้านทิศตะวันตกและดอยด้วนทางทิศตะวันออก โดยแม่น้ำแม่อิงไหลผ่านจากต้นน้ำบนภูเขาในเขตอำเภอพาน
จังหวัดเชียงราย ไหลลงมาทางทิศใต้ ผ่านที่ราบลุ่มที่อุดมสมบูรณ์ มีลำนำ (ลำเหมือง)
อยู่หลายสายไหลลงมายังแหล่งเกษตรกรรมที่สำคัญ
บริเวณทางทิศเหนือกับทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ของกว๊าน พะเยานั้น
เป็นที่เนินสูงลาดลงมาจากที่สูงลงมาจากภูเขาทำให้น้ำท่วมไม่ถึง
เหมะสำหรับการตั้งถิ่นฐานบ้านเมือง มีชัยภูมิดี จึงทำให้พบเมือง (เวียง) หลายแห่ง
เช่น เวียงพะเยา เวียงต๋อม เวียงปู่ล่าม และเวียงแก้ว
ส่วนด้านตะวันออกของกว๊านนั้นเป็นที่ราบลุ่มต่ำระหว่างดอยทางด้านตะวันตกกับดอยแม่ะ
และดอยกิ่งแก้วด้านตะวันออก แม่น้ำแม่อิง ช่วงนี้เรียกแม่น้ำสายตา
ซึ่งไหลออกจากกว๊านพะเยาผ่านขึ้นไปทางทิศตะวันออกเฉียงเหนือ ผ่านกลางคูน้ำ คันดิน
ของเมืองโบราณ ชื่อ “เวียงลอ” (อำเภอจุน จังหวัดพะเยา) แล้วไหลขึ้นทางทิศเหนือ
ผ่านอำเภอเทิงจังหวัดเชียงราย มี “เวียงเทิง” เป็นศูนย์กลางซึ่งมีดอยพระธาตุจอมจอ อยู่ริมแม่น้ำแม่อิง
และด้านทิศตะวันตกนั้นก็มีพระธาตุเก่าแก่คือ พระธาตุจอมซิ่น จากอำเภอเทิงนั้น
แม่น้ำไหลได้ขึ้นทางทิศเหนือถึงอำเภอเชียงของ จังหวัดเชียงราย โดยมี
เวียงเชียงของเป็นศูนย์กลาง ตั้งอยู่ริมแม่น้ำโขง ใกล้ปากแม่น้ำอิง พบว่ามีเมืองโบราณอยู่
2 แห่ง
ที่ราบลุ่มแม่น้ำงาว (อำเภองาว
จังหวัดลำปาง)
อยู่ตามหุบเขารอบนอกที่มีความสัมพันธ์หรือเป็นส่วนหนึ่งของแคว้นโยนกมาก่อน
ลำน้ำงาวนี้เปนลำน้ำที่ไหลมาจากภูเขาที่อยู่โดยรอบ
โดยไหลผ่านมาทางทิศตะวันออกเฉียงใต้ ลงไปสมทบกับลำน้ำยม ไหลผ่านอำเภอสอง
จังหวัดแพร่ ลงไปเมืองแพร่ และลงไปทางอำเภอศรีสัชนาลัย จังหวัดสุโขทัย
ดังนั้นบริเวณ อำเภองาว
จังหวัดลำปาง และจังหวัดแพร่ จึงพบเมืองโบราณที่มีความสัมพันธ์กับเมืองต่าง ๆ
ที่อยู่บริเวณที่ราบลุ่มแม่น้ำแม่จัน แม่น้ำแม่กก แม่น้ำแม่ลาว แม่น้ำแม่อิง
ดังกล่าว
สรุปสาระความรู้
บริเวณดินแดนทางเหนือหรือแคว้นโยนกนั้น
ได้มีชุมชนสำคัญที่ตั้งถิ่นฐานมาก่อนถือเป็นกลุ่มของชนชาติไทยที่ปรากฏขึ้นเป็นครั้งแรก
คือ เมืองเชียงแสน เมืองเชียงราย และเมืองพะเยา และเมืองต่าง ๆ ที่เรียกกันว่า เวียง
จะถือเอาว่า ชนชาติไทยยุคแรกนั้น ได้ตั้งชุมชนของตนเป็นเวียง (เมือง)
อยู่ในดินแดนตอนเหนือนั้นเอง นอกจากบริเวณดังกล่าวแล้วนี้
ยังพบเวียงโบราณ (เมืองเก่า) อีกหลายแห่ง เช่น เวียงท่า กาน เวียงกุกาม
ในจังหวัดเชียงใหม่ เป็นต้น
จัดทำโดย เด็กหญิง สุภาดา ยูโซ๊ะ ชั้น 2/2 เลขที่3
ถึงสุภาดา ยูโซะ
ตอบลบครูตรวจงานแล้วนะครับ ครั้งที่ ๑ คะแนน ๑๐ คะแนน ได้ ๔ คะแนนครับ
ครูขอเป็นกำลังใจให้ในการปรับปรุงเรียงความให้สมบูรณ์นะครับ ดังนี้
๑. เขียงเรียงความไม่ตรงกับหัวข้อที่ครูสั่ง
๒ ให้เขียนเรียงความเรื่องใหม่ตามหัวข้อที่ครูสั่ง